De groeiende vraag naar plantaardige producten, alternatieve eiwitbronnen en een duurzamer voedselsysteem gaat onvermijdelijk gepaard met nieuwe en aangepaste wetgeving; ook ten aanzien van de etikettering van levensmiddelen. In deze bijdrage bespreken we een aantal van die wetgevingstrajecten.
Benamingen zuiver voor zuivel
Het is al langer bekend dat voor plantaardige vervangers van traditionele zuivel geen zuivelnamen mogen worden gebruikt. Benamingen zoals ‘melk’, ‘kaas’ en ‘yoghurt’ zijn immers enkel voorbehouden aan “producten die afkomstig zijn van melkklieren van een dier” [1]. Naar het oordeel van het Hof van Justitie geldt dit zelfs indien die benamingen worden vervolledigd door verduidelijkende of beschrijvende aanvullingen die wijzen op de plantaardige oorsprong van het betrokken product [2]. Tot op heden werd de traditionele zuivel hierdoor gescheiden van de zuiver plantaardige zuivelvervangers.
Europa lijkt echter een stap verder te willen gaan. Op 23 oktober 2020 stemde het Europees Parlement in met een nieuwe reeks (meer beperkende) voorschriften, beter bekend als Amendement 171, met als doel het verbieden van het vergelijken van plantaardige vervangers met zuivelproducten. Hierdoor zouden aanduidingen zoals ‘vervanging voor kaas’, ‘bevat geen melk’ of ‘boteralternatief’ niet meer op de verpakking van (zuiver) plantaardige zuivelproducten geplaatst mogen worden. Het amendement zou bovendien producenten van bijvoorbeeld havermelk of vegan yoghurt zelfs verbieden om vergelijkbare verpakkingen, zoals yoghurtpotten of melkkartons, te gebruiken.
In aanloop naar de zitting van de Raad van de Europese Unie over het wetsontwerp, ontstond ook een sterk tegengeluid. Zo stellen diverse partijen zich op het standpunt dat dit amendement niet past binnen de ‘Farm to Fork Strategy’ van de Europese Unie (waarover verderop in deze bijdrage meer). Of dergelijke tegengeluiden tot het desgewenste resultaat leiden, is nog niet met zekerheid te zeggen. Op het moment van schrijven is nog niet bekend of de Raad met dit Amendement zal instemmen.
Brexit
In dat kader is interessant dat eventuele wijzigingen niet meer rechtstreeks van kracht zijn in het Verenigd Koninkrijk en extra beperkingen daar dus niet van toepassing zijn. Uiteraard zullen ze wel steeds van toepassing zijn op Britse producenten, die naar de Europese Unie worden geëxporteerd. Dit kan dus leiden tot een situatie waarin de etiketteringsvoorschriften voor niet-zuivelproducten in de EU strenger zijn dan in het VK. Producenten zullen zich dan ook moeten afvragen welke gevolgen dit heeft voor hun etiketterings- en verpakkingsstrategieën, bijvoorbeeld of ze voor verschillende markten een andere aanpak kiezen.
Farm to Fork
De zogenaamde ‘Farm to Fork’-strategie vormt de kern van de recente Europese Green Deal, die tot doel heeft voedselsystemen eerlijk, gezond en milieuvriendelijk te maken. De achterliggende gedachte is dat huidige voedselsystemen niet bestand zijn tegen crises zoals de Covid-19-pandemie, als ze niet duurzaam zijn ingericht. Daarom zullen de voedselsystemen anders moeten worden ingericht. In dat kader zal de Europese Commissie met een voorstel komen voor een verplicht etiket op de verpakking van levensmiddelen en een kader voor duurzaamheidsetikettering, met aandacht voor de voedingswaarde en de klimaat-, milieu- en sociale effecten. De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit meldt in haar kamerbrief dat Nederland de aanpak van de Europese Commissie steunt en “verheugd is dat er meer aandacht komt voor consumenteninformatie op levensmiddelen”. Nederland werkt zelf ook aan de invoering van een voedselkeuzelogo, Nutri-Score. [3].
Bio-wetgeving
Per 1 januari 2022 treedt de nieuwe EU bio-verordening [4] in werking. De scope van de verordening wordt uitgebreid: naast producten die van de landbouw afkomstig zijn, zullen ook producten die aan de landbouw verwant zijn (zoals kurk, zout, katoen en wol) in de nieuwe verordening worden opgenomen. Bedrijven die betrokken zijn bij activiteiten van biologische producten vallen ook onder de reikwijdte van de nieuwe verordening. Het gaat dan om die bedrijven, die ‘aan’ het product werken zoals bij de bereidings- en verwerkingshandelingen. Voor de productie en verwerking van biologische producten volgen ook wijzigingen. De Europese Commissie zal bijvoorbeeld een lijst opstellen van te gebruiken schoonmaakmiddelen in de productie en volgen er meer eisen voor de traceerbaarheid van biologische producten en de gebruikte ingrediënten.
Claims
De NVWA publiceerde onlangs het ‘Handboek Voedings- en gezondheidsclaims’. In het handboek staan onder andere een overzicht van de wettelijke verplichtingen bij het gebruik van voedings- en/of gezondheidsclaims en stappenplannen om te bepalen of een voedings- of een gezondheidsclaim is toegestaan. Verder is er aandacht voor de handhaving van de NVWA, en bevat het veel voorbeelden en praktische tips. Het handboek is te raadplegen via de site van de NVWA.
Etikettering
De Europese Commissie publiceerde op 22 december 2020 het Food Labelling Information System (FLIS). Dit voedseletiketteringsinformatiesysteem biedt een gebruikersvriendelijke IT-oplossing waarmee gebruikers automatisch de verplichte etiketteringsvermeldingen van 87 verschillende categorieën voedingsmiddelen in 23 Europese talen kunnen opvragen. Het systeem biedt ook links naar de relevante wettelijke bepalingen en bestaande richtsnoeren. Let wel: FLIS dient uitsluitend als documentatie-instrument. De authentieke versies van de betrokken Europese Richtlijnen – en de daaruit voortvloeiende besluiten - zijn juridisch leidend.
Dit artikel verscheen in april 2021 in het Vakblad Voedingsindustrie.
