Inleiding

Algemene voorwaarden  kunnen u als (beginnend)  ondernemer ontzorgen. Met goed geformuleerde algemene voorwaarden én bij een juist gebruik daarvan, wordt voorkomen dat u bij elke overeenkomst onderhandelt over algemene zaken, zoals betalingstermijnen, incassobedingen, levertijden en het uitsluiten of beperken van aansprakelijkheid.

Gebruik van meer dan één set algemene voorwaarden

Veel ondernemers hanteren een specifieke set op de onderneming toegeschreven algemene (leverings)voorwaarden. In vele sectoren en branches zijn voorts sector- en branchspecifieke algemene voorwaarden beschikbaar, opgesteld door een branchevereniging of ontstaan via internationale verdragen (vgl. CMR). In de praktijk blijkt met enige regelmaat dat ondernemers beide sets algemene voorwaarden tegelijkertijd van toepassing verklaren op de te sluiten overeenkomst. Voor zover het hanteren van een dubbele set algemene voorwaarden al bewust plaatsvindt, hanteert de ondernemer in kwestie in die gevallen vaak het motto “baat het niet, dan schaadt het niet”. Maar is dat wel zo?

Alternatieve verwijzing(set A óf set B)

Reeds in 1997 oordeelde de Hoge Raad in het arrest Visser/Avéro dat “indien in een overeenkomst wordt verwezen naar twee of meerdere onderling verschillende sets algemene voorwaarden, geen van deze algemene voorwaarden onderdeel uitmaakt van de overeenkomst als deze sets in één verwijzing van toepassing zijn verklaard zonder dat op enigerlei — voor de wederpartij begrijpelijke en niet onredelijk bezwarende — wijze is aangegeven of nader geregeld welke van die sets daadwerkelijk van toepassing zal zijn”. Tot voor kort was het gevolg van het “baat het niet, dan schaadt het niet”-motto dat de ondernemer in kwestie op geen enkele set algemene voorwaarden een beroep kon doen. Recent is die opvatting door de Hoge Raad enigszins genuanceerd in het ForFarmers B.V./Doens-arrest van 24 april 2015.

Wat houdt deze verduidelijking ten aanzien van alternatieve verwijzing concreet in? In zaken waarin door middel van één verklaring van de gebruiker twee alternatieve sets algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard (set A óf set B), zonder dat voor de wederpartij duidelijk is welke van die sets daadwerkelijk van toepassing zal zijn, komt de daartoe ontstane onzekerheid (ondanks de eerdere acceptatie door de wederpartij) voor rekening van de gebruiker. Set A en set B zijn in een dergelijk geval allebei niét van toepassing. Het is niet mogelijk om achteraf dit gebrek te herstellen door alsnog voor één van beide sets te kiezen. Mocht daarentegen voor de wederpartij bij het aangaan van de overeenkomst voldoende duidelijk zijn welke set wanneer van toepassing is, dan kan de gebruiker een beroep (blijven) doen op de betreffende set algemene voorwaarden. Een en ander voor zover de algemene voorwaarden tijdig van toepassing zijn verklaard, aan de wederpartij (voor zover nodig) ter hand zijn gesteld en de wederpartij met het van toepassing zijn van de algemene voorwaarden heeft ingestemd.

Cumulatieve verwijzing (set A én set B)

In het arrest ForFarmers B.V./Doens formuleert de Hoge Raad ook een regeling ten aanzien van cumulatieve verwijzing. Dit betreft de situatie waarin twee sets algemene voorwaarden door de gebruiker tegelijkertijd naast elkaar van toepassing zijn verklaard, bijvoorbeeld set A via expliciete verwijzing in de tekst van de overeenkomst en set B via de ‘kleine letters’ op het briefpapier.

Als de toepasselijkheid van beide sets algemene voorwaarden bedongen en aanvaard is en die algemene voorwaarden vervolgens strijdige bepalingen bevatten, dan is sprake van een overeenkomst met onderling strijdige bedingen en dient door toepassing van de Haviltex-maatstaf te worden vastgesteld welke van die bedingen prevaleert, aldus de Hoge Raad. Het komt in een dergelijk geval niet alleen aan op de taalkundige betekenis van de tekst. Wat partijen over en weer hebben verklaard en wat zij redelijkerwijs uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben mogen afleiden, is eveneens van belang.
Bij de beoordeling van de vraag welk beding in welke set algemene voorwaarden prevaleert, kan gewicht worden toegekend aan onder meer de wijze waarop de desbetreffende bedingen in de overeenkomst zijn vermeld dan wel geïncorporeerd. Het is bestendige jurisprudentie dat een specifieke bepaling in een overeenkomst  boven een bepaling in algemene voorwaarden gaat (HR 13 juni 2003, NJ2003/506 (Vas/Heipro)). In de ForFarmers-casus prevaleerde de in de overeenkomst (niet voorgedrukte) verwijzing naar algemene voorwaarden (CNGD) zodoende boven de (wel voorgedrukte) algemene voorwaarden van Doens op haar briefpapier.

Wat is in de praktijk toegestaan?

Het is van belang dat u zich als gebruiker van meer dan één set algemene voorwaarden in een overeenkomst bewust bent van de (on)mogelijkheden.

Het gebruik van twee sets alternatieve algemene voorwaarden (set A óf set B) is toegestaan, mits het voor de wederpartij bij het aangaan van de overeenkomst voldoende duidelijk is welke set wanneer van toepassing is. Zo kunnen verschillende sets algemene voorwaarden van toepassing zijn op verschillende soort werkzaamheden/dienstverlening.

Op dezelfde soort werkzaamheden/dienstverlening kunnen ook twee verschillende sets algemene voorwaarden cumulatief (tegelijkertijd) van toepassing zijn (set A én set B). Waar de twee sets elkaar aanvullen, ontstaat geen probleem. De aanvullende bepaling van de betreffende set, werkt. Echter, zodra sprake is van een tegenstrijdigheid (levertijden, bevoegde rechtbank, aansprakelijkheid, et cetera), komt het aan op uitleg (Haviltex-maatstaf). Veelal zullen de algemene voorwaarden die in de overeenkomst zijn opgenomen door die uitleg prevaleren boven de voorgedrukte algemene voorwaarden op het briefpapier of de (te ondertekenen) offerte.

Wilt u meer informatie over dit onderwerp of advies over uw rechtspositie als ondernemer, neem dan contact op met Vincent van den Bos.