Flitsbezorgdiensten zorgen ervoor dat stedelingen hun dagelijkse boodschappen binnen enkele minuten in huis hebben. Om hun klanten zó snel te kunnen bedienen, vestigen zij hun ‘dark stores’ (distributiecentra met vaak dichtgeplakte ruiten) midden in woonwijken. De dark stores leveren in veel gevallen overlast op en hebben soms zelfs een negatieve invloed op de leefbaarheid van een buurt. Bezorgers ‘flitsen’ vanuit de dark stores naar klanten en hangen er rond tot zij een bestelling moeten bezorgen. Bovendien fleuren buurten niet op van het uiterlijk van de dark stores.

Gemeentes proberen grip te krijgen op de flitsbezorgdiensten. Ze houden niet alleen reeds gevestigde dark stores nauwlettend in de gaten, maar treffen ook rigoureuze maatregelen om de vestiging van nieuwe dark stores aan banden te leggen of in goede banen te leiden. Dat heeft interessante rechtspraak en nieuwe regelgeving tot gevolg, die voor zowel flitsbezorgdiensten als verhuurders van belang kan zijn.

Voorzieningenrechter Amsterdam: noch koerier, noch detailhandel

In een uitspraak van 26 april 2022 boog de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam zich over de vraag hoe de bedrijfsactiviteit van een flitsbezorgdienst (Zapp) in het kader van het ter plaatse geldende bestemmingsplan moest worden gekwalificeerd.

Het college van B&W van de gemeente Amsterdam had een besluit genomen waarmee de flitsbezorgdienst werd geboden de exploitatie van één van haar dark stores te staken. Volgens het college was de exploitatie in strijd met het bestemmingsplan. Het college meende dat de bedrijfsactiviteit van de flitsbezorgdienst niet behoort tot de categorie “Post en telecommunicatie” (meer specifiek “Post en koeriersdiensten uitsluitend zijnde fietskoeriers”), welke bedrijfsactiviteit op grond van het bestemmingsplan wél toegestaan is.

De flitsbezorgdienst was het niet met het besluit eens en maakte bezwaar. Tevens verzocht zij de voorzieningenrechter een voorlopige voorziening te treffen door te bepalen dat het besluit moet worden geschorst totdat op het bezwaar is beslist. Volgens de flitsbezorgdienst was haar bedrijfsactiviteit wel degelijk toegestaan. De bedrijfsactiviteit zou vergelijkbaar moeten worden geacht met de categorie “Post en telecommunicatie”. Bovendien zou de bedrijfsactiviteit (ook) vallen onder de toegestane categorie “Detailhandel”.

De flitsbezorgdienst werd daarin echter niet gevolgd. De voorzieningenrechter overwoog samengevat dat de bedrijfsactiviteit niet gelijk moet worden geacht met post- en telecommunicatie, omdat de flitsbezorgdienst 24/7 actief is en omdat er geen losse verzendpartij is. De activiteiten van de flitsbezorgdienst kunnen niet los gezien worden van de dark store als opslag/distributiecentrum. Dergelijke bedrijfsactiviteiten zijn niet toegestaan op grond van het bestemmingsplan. Evenmin is er sprake van detailhandel. Winkelend publiek kan de dark store immers niet in- en uitlopen om fysiek zelf producten uit te kiezen en te kopen. De voorzieningenrechter concludeerde daarom dat de bedrijfsactiviteit van de flitsbezorgdienst in strijd is met de bestemming; het verzoek van de flitsbezorgdienst werd afgewezen. Een uitspraak van de rechtbank in de bodemprocedure wordt nog afgewacht (dat zal gebeuren indien en nadat het bezwaar ongegrond is verklaard), maar de toon is gezet.

Hoewel dit slechts één uitspraak is over één specifieke situatie, kunnen de overwegingen en conclusie van de voorzieningenrechter relevant zijn in meer gevallen. Bij bestemmingsplannen voor de gehele gemeente Amsterdam wordt namelijk gebruik gemaakt van dezelfde categorieën. Bij het opstellen daarvan is geen rekening gehouden met de bedrijfsactiviteit van flitsbezorgdiensten. Bovendien zullen andere gemeenten evenmin rekening hebben gehouden met flitsbezorgdiensten. De situatie dat de bedrijfsactiviteit van flitsbezorgdiensten niet onder bestaande toegestane categorieën in bestemmingsplannen vallen, zal dus vaker kunnen voorkomen.

Beperkingen door gemeentes

Handhaving van bestaande regels is niet het enige middel dat gemeentes inzetten. In het begin van 2022 namen de gemeentes Rotterdam en Amsterdam drastische maatregelen: de vestiging van nieuwe dark stores voor flitsbezorging werd tijdelijk verboden in voorbereiding op nieuwe bestemmingsplannen met duidelijke regels voor flitsbezorging. Utrecht heeft nadien vergelijkbare maatregelen getroffen.

In Amsterdam zijn nieuwe regels inmiddels aanstaande: op 17 mei 2022 werd bekend dat de gemeenteraad slechts nog moet instemmen met een nieuw ‘paraplubestemmingsplan’, waarna nieuwe dark stores in principe niet meer welkom zijn in woonwijken en gemengde wijken (waar bijvoorbeeld straten zijn met op de begane grond winkels en daarboven woningen). Dark stores mogen slechts nog bij uitzondering in deze wijken worden gevestigd: als zij geen negatieve invloed hebben op de leefbaarheid van de buurt. De hoofdregel is dus dat het niet meer mogelijk zal zijn een dark store in woonwijken en gemengde wijken te vestigen.

Gevolgen

Recente rechtspraak en nieuwe regelgeving hebben dus verregaande gevolgen voor flitsbezorgdiensten. Zij moeten er (voorlopig) rekening mee houden dat hun bedrijfsactiviteit niet wordt gekwalificeerd als koeriersdienst of detailhandel. Afhankelijk van het ter plaatse geldende bestemmingsplan kan het lastiger worden om een geschikte locatie in een woonwijk te vinden om een dark store te exploiteren. Wellicht kan een aanpassing in de bedrijfsvoering maken dat de bedrijfsactiviteit alsnog onder een toegestane categorie valt. Denk daarbij aan het bieden van de mogelijkheid fysiek te winkelen of af te halen bij de dark store. Verder hebben drastische (tijdelijke) verbodsmaatregelen en regulering tot gevolg dat nieuwe dark stores niet of nauwelijks meer in woonwijken kunnen worden gevestigd.

Deze ontwikkelingen kunnen ook voor verhuurders van belang zijn, aangezien zij ermee rekening moeten houden dat hun bedrijfsruimte in een woonwijk wellicht niet geschikt is voor de exploitatie van een dark store. Bij het aangaan van een huurovereenkomst is het voor verhuurders dus raadzaam vast te leggen dat bij de huurder de verantwoordelijk ligt voor de (on)geschiktheid van het gehuurde voor het beoogde gebruik (als dark store) voor flitsbezorging.

Meer weten?

Wilt u meer weten over de (on)mogelijkheid dark stores vanuit woonwijken te exploiteren? Of heeft u andere vastgoed- of huurgerelateerde vragen? Neem dan contact op met Ton van Oosten, t 010 313 39 00 of e ton.van.oosten@dvan.nl, of Joris Droppert, t 010 313 39 00 of e joris.droppert@dvan.nl.