Inleiding

De laatste tijd komen veiligheidswaarschuwingen en terugroepacties van producten veelvuldig in het nieuws. Recent voorbeeld is de terugroepactie van Mars: vanuit Brabant, waar één van de grootste chocoladefabrieken ter wereld staat, heeft Mars miljoenen chocoladerepen teruggeroepen die geleverd zijn aan supermarkten, tankstations en groothandels in 55 landen. De gevolgen van een recall kunnen enorm zijn. Denk hierbij aan de kosten die gemoeid zijn met terugroeping, omzetverlies en aantasting van de goede naam. Hieronder enkele beschouwingen over dergelijke terugroepacties.

(On)veilige producten

Producten die op de markt worden gebracht moeten veilig zijn. Als dit niet het geval is, of als het vermoeden bestaat dat dit niet het geval is, moet passende actie worden ondernomen. Deze actie kan bestaan uit het uit de handel nemen van het betreffende product en eventueel het bij de consument terugroepen van de producten.

Een product recall omvat het door de producent of distributeur, al dan niet op last van de overheid, terughalen van producten waarvan is gebleken dat deze een gebrek vertonen, niet aan veiligheidsvoorschriften voldoen of een gevaar opleveren voor de gezondheid. Een producent is  aansprakelijk  voor schade ten gevolge van een gebrekkig product. Als regel geldt dat een product als gebrekkig wordt beschouwd, wanneer het niet de veiligheid biedt onder de te verwachten omstandigheden. Levensmiddelen worden geacht onveilig te zijn als zij schadelijk of ongeschikt zijn.

De regelgeving omtrent veiligheid van producten is gebaseerd op Europese regelgeving (o.m. Richtlijn Algemene productveiligheid 2001/95/EG, Algemene Levensmiddelen Verordening 178/2002) en is nader uitgewerkt in nationale regelgeving (o.m. Warenwet).

Welke maatregelen?

Zodra een producent of distributeur van mening is of redenen heeft om aan te nemen dat een product (mogelijk) onveilig is, dient actie te worden ondernomen. Een product recall is de meest vergaande actie. Andere acties zijn:

1. traceren van de onveilige producten (o.a. waarin zijn deze verwerkt, waar zijn ze verkocht);
2. uit de handel nemen van het onveilige product;
3. melding bij de bevoegde autoriteiten (bijv. de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit);
4. waarschuwen voor het onveilige product.

Welke actie wanneer geboden is, hangt af van de aard van het veiligheidsprobleem.

Wie is verantwoordelijk?

Alle partijen in de distributieketen moeten veilige producten leveren en verhandelen. Daarom kunnen al deze partijen te maken krijgen met de maatregelen die nodig zijn om een risico van een onveilig product voor de consument op te heffen, waaronder een product recall. Hierbij kan ongeveer de volgende onderverdeling worden aangehouden:

• producenten zijn verantwoordelijk voor risicobeoordeling, nader onderzoek en het treffen van corrigerende maatregelen;
• distributeurs dienen relevante informatie te verzamelen, te leveren en door te geven;
• detailhandelaren dienen informatie over onveiligheid van producten, zoals consumentenklachten, onmiddellijk door te geven aan hun toeleveranciers.

Producenten en distributeurs hebben dus ieder hun eigen rol. Als producenten worden in dit kader aangemerkt:

• fabrikanten van een eindproduct, grondstof of onderdeel;
• partijen die zich als producent presenteren, door hun naam, merk of een ander onderscheidingsteken op het product aan te brengen;
• fabrikanten en hun vertegenwoordigers binnen de Europese Unie of de eerste importeurs binnen de Europese Unie.

Importeurs uit EU-lidstaten, detailhandel en groothandel worden tot distributeurs gerekend, aangezien ze zich alleen met de verhandeling van het product bezighouden.

Aansprakelijkheid

Het produceren of verkopen van gebrekkige producten kan tot verschillende vormen van aansprakelijkheid leiden.

Als een producent of distributeur verzuimt passende acties te ondernemen wanneer hij constateert dat een product onveilig is, kan dat tot civielrechtelijke aansprakelijkheid leiden op grond van onrechtmatige daad.

Een recall kan van overheidswege worden opgelegd en eventueel worden afgedwongen met bestuurlijke boetes en strafrechtelijke sancties.

Daarnaast is een producent aansprakelijk voor schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product. Bij productaansprakelijkheid gaat het niet om aansprakelijkheid voor schade aan het gebrekkige en onveilige product zelf, maar om schade die het product door zijn gebrek veroorzaakt aan personen of goederen die veelal in de privésfeer worden gebruikt (onder meer letselschade).

Tevens is degene die een product verkoopt, aansprakelijk als een product ‘non-conform’ is, dat wil zeggen dat het product niet de eigenschappen heeft die hiervan mogen worden verwacht.

Voorzorgsmaatregelen

Welke maatregelen zouden kunnen worden genomen om de gevolgen van een product recall zoveel mogelijk te beperken? Denk hierbij aan:

• goede contractuele afspraken tussen partijen in de distributieketen met betrekking tot verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid;
• het afsluiten van een verzekering tegen recall-schade;
• een deugdelijke interne recall-procedure (en het regelmatig oefenen daarvan);
• goed proces van traceerbaarheid van producten en controle binnen de keten;
• zorgvuldige communicatie in verband met de recall.