In een arrest van 4 december 2019 heeft het Hof van Justitie (Hof) op een prejudiciële vraag van het Bundesgerichtshof geantwoord dat de benaming 'Aceto Balsamico di Modena' zich niet uitstrekt tot het gebruik van de afzonderlijke niet-geografische bestanddelen ervan. 

De casus

Bij Vo 583/2009 is “Aceto Balsamico di Modena” in juli 2009 ingeschreven in het register van beschermde oorsprongsbenamingen en beschermde geografische aanduidingen (BGA). De Duitse onderneming Balema GmbH (Balema) vervaardigt en verkoopt al meer dan 25 jaar azijn afkomstig van wijn uit de Duitse regio Baden onder de namen 'Balsamico' en  'Deutscher Balsamico'. Het Consorzio Tutela Aceto Balsamico di Modena (Consorzio), een Italiaanse vereniging van producenten van balsamico azijn uit Modena, meende dat Balema inbreuk maakt op de BGA. Daarom vroeg het Consorzio bij de Duitse rechter een negatieve verklaring voor recht, teneinde Balema te verplichten de gewraakte aanduiding niet langer te gebruiken voor in Duitsland vervaardigde producten op azijnbasis. Uiteindelijk kwam de zaak terecht bij het Bundesgerichtshof. Deze hoogste federale rechter in Duitsland stelde vervolgens een prejudiciële vraag aan het Hof.

Oordeel van het Hof

Volgens het Hof wil het Bundesgerichtshof met name weten of de bescherming van de benaming “Aceto Balsamico di Modena” zich uitstrekt tot het gebruik van de afzonderlijke niet-geografische bestanddelen ervan [r.o. 23].

Het Hof stelt allereerst vast dat de benaming “Aceto Balsamico di Modena” als geheel is geregistreerd en dientengevolge is beschermd [r.o. 24]. In het onderhavige geval is er sprake van een samengestelde benaming. De beschermingsregeling van Vo 2081/92 – die is overgenomen in Vo 510/2006 en die thans is opgenomen in Vo 1151/2012 – geldt blijkens het Chiciak arrest in beginsel ook voor de afzonderlijke bestanddelen. Dit is alleen het geval indien deze samenstelling geen soortnaam of gangbare benaming betreft [r.o. 26-27] .

De benaming “Aceto Balsamico di Modena” is als één geheel geregistreerd. Uit de specifieke omstandigheden van de registratie leidt het Hof af dat “de aan deze benaming verleende bescherming zich niet kan uitstrekken tot de niet-geografische bestanddelen ervan” [r.o. 28]. De door het Hof bedoelde “specifieke omstandigheden” blijken onder andere uit de overwegingen van Vo 583/2009. Dat de rechtshandeling zelf (het dispositief) onafscheidelijk verbonden is met de motivering ervan, blijkt onder andere uit het Commissie / Portugal arrest [r.o. 29]. Uit de door het Hof bedoelde overwegingen blijkt dat, met name vanwege de bezwaren van Duitsland en Griekenland, in het onderhavige geval de BGA zich niet uitstrekt tot de begrippen “aceto” en “balsamico”, en de combinatie en vertalingen ervan” [r.o. 33]. Bovendien heeft het Hof in het Commissie / Italië arrest duidelijk gemaakt dat het Italiaanse begrip “aceto” (in de Nederlandse versie van het arrest “azijn” genoemd) een gangbare benaming is die niet alleen betrekking heeft op wijnazijn. Voorts is de term “balsamico” de Italiaanse vertaling van het bijvoeglijk naamwoord “balsemiek”, dat geen geografische connotatie heeft en dat met betrekking tot azijn gewoonlijk wordt gebruikt om een azijn met een kenmerkende zoetzure smaak aan te duiden. Dit is dus eveneens een gangbare benaming, aldus het Hof [r.o. 34]. Bijgevolg strekt de benaming “Aceto Balsamico di Modena” zich niet uit tot het gebruik van de afzonderlijke niet-geografische bestanddelen ervan.

Commentaar

Bescherming van streekproducten

Het kwaliteitsbeleid van de EU is erop gericht de namen van specifieke producten te beschermen om hun unieke kenmerken. Er bestaan drie beschermingscategorieën:

(i) beschermde oorsprongsbenaming BOB
(ii) beschermde geografische aanduiding BGA
(iii) gegarandeerde traditionele specialiteit GTS

De verschillen tussen de drie categorieën houden voornamelijk verband met de hoeveelheid grondstoffen die uit het gebied afkomstig is, of het deel van het productieproces dat in het specifieke gebied moet plaatsvinden.

Aceto Balsamico di Modena als BGA

Het Hof had betrekkelijk weinig woorden nodig om duidelijk te maken wat de beschermingsomvang is van een beschermde geografische aanduiding (BGA) in geval van een samengestelde aanduiding. Uitsluitend de samengestelde aanduiding was geregistreerd. Vervolgens geldt als uit uitgangspunt dat ook de afzonderlijke bestanddelen van de benaming bescherming genieten. Voorwaarde is wel dat de afzonderlijke bestanddelen geen soortnaam of gangbare benaming betreffen.

In het onderhavige geval bestaat de BGA uit de begrippen (i) Aceto (ii) Balsamico (iii) di Modena. Het laatste begrip verwijst naar de Italiaanse stad Modena en dus geografisch van aard. Daar hoefde het Hof geen aandacht aan te besteden. Het was logischerwijs geen onderdeel van het geschil tussen het Consortzio en Balema. Het Consortzio maakte met name bezwaar tegen het gebruik van het begrip “Balsamico” door Balena. Genoemd begrip blijkt, net als het begrip “Aceto” gangbaar te zijn. Dit wordt door het Hof afgeleid uit een meerdere omstandigheden, waaronder het feit dat Duitsland en Griekenland naar aanleiding van de voorgestelde registratie van “Aceto Balsamico di Modena” als BGA hadden opgemerkt dat ook producenten uit hun landen al jaren balsamico azijn produceren en verkopen. De opmerkingen van Duitsland en Griekenland hadden hun weg gevonden naar de overwegingen in Vo 583/2009. Het Hof betrekt deze overwegingen bij de uitleg van de registratie.

Discussie

De onderhavige zaak laat zien dat lang niet altijd op voorhand duidelijk is of sprake is van een “streekproduct”. We weten nu in ieder geval dat balsamico azijn niet uit Modena hoeft te komen. Maar daarmee zijn niet alle twistpunten uit de wereld geholpen. Dat laat de discussie rondom “feta” kaas zien. Sinds juli 2002 heeft feta een BOB en kan alleen nog uit Griekenland of Cyprus komen. Voor 2002 kwam er ook veel feta uit Denemarken. Aangezien Denemarken beweerdelijk niet voldoende optreedt tegen Deense producenten die kaas nog steeds onder de naam feta verkopen, is de Europese Commissie op 27 november 2019 een inbreukprocedure tegen Denemarken gestart.

Lees hier meer artikelen van Eric Janssen